مسمومیت با مشروبات الکلی و روش درمان

فرمول عمومی الکلها، ROH است که در آن،  R یک گروه آلکیل یا آلکیل استخلاف شده است. این گروه می‌تواند نوع اول ، دوم یا سوم باشد، ممکن است زنجیرباز یا حلقه‌ای باشد، ممکن است دارای یک اتم هالوژن، هیدروکسیل‌های بیشتر یا یکی از بسیاری گروههای دیگری باشد.
همه الکلها ، دارای گروه هیدروکسیل (OH) هستند که بعنوان گروه عاملی، خواص مشخصه این خانواده از ترکیبها را تعیین می‌کند. تغییر و تنوع در ساختار R می‌تواند بر سرعت واکنشهای الکلها و حتی در موارد معدودی بر نوع واکنشها نیز تاثیر گذارد.

انواع الكل ها پرکاربرد و مسمومیت زا:  اتانول، متانول ،اتيلن گليكول وايزوپروپيل.

الکل ها در بسیاری از محصولات شوینده، آرایشی، بهداشتی و دارویی استفاده میشود که شرب اشتباه آنها توسط افراد الخصوص کودکان می تواند سبب مسمومیت های شدید، کوری و مرگ شود. لذا در این مقاله سعی داریم علل و مکانیسم و پرتکل درمانی مسمومیت های الکلی را بیان کنیم.

 اتانول

اتانول يا الكل سفيد،الكل اتيليك يا الكل طبي و قابل شرب با فرمول C₂H₅OH  است که نخستین بار توسط ذکریای رازی فرمول آن کشف شد. این در حالی است که  هزاران سال  این ماده توسط انسانها به روش سنتی تولید و مصرف می شد.

 كاربرد

1- آلكل  با درصد خلوص 70-60 درجه خاصيت ضد عفوني کنندگی دارد.

2-  حلال در صنایع مواد آرايشي بهداشتی، دارو سازی و شوینده

3- آنتي دوت الكل چوب يا متانول .

4- به داروها و سرم ها اضافه مي شود تا سريعتر جذب شود

5- به عنوان داروي خواب درروانپزشكي  استفاده مي شود.

درجات اتانول

1) خفيف ترين آب جو (الكل)است، كه 8-7 % اتانول دارد.

2) شراب (30-15 درجه) كه از تخمير انگور بدست مي آيد.

3) مشروب (عرق) از تخميركشمش حاصل شده كه بايد بدون دانه وبدون دم باشد. مشروب استاندارد 50-40 درجه مي باشد.(درايران 43 درجه است).

4) سر گل عرق (96 درجه )

ميزان مصرف و مسموميت اتانول

– الكل 96 درجه 1 سي سي / كيلو ايجاد مسموميت و 5-4 سي سي / كيلو باعث مرگ مي شود.

 جذب و دفع

جذب اتانول بسرعت از طريق مخاط گوارش وبعد از5/1-5/0 ساعت به حداكثر غلظت پلاسمائي خود درخون ميرسد.

دركبد متابوليزه ميشود و 90 % از طريق هواي بازدمي دفع ميشود. 10 % از طريق ادراردفع مي شود.

علائم كلينيكي

– سيستم عصبي : ابتدا باعث اختلال تعادل، آژيتاسيون،خواب آلودگي و درصورت شديد  بودن ،اختلال هوشياري مي دهد.

– دستگاه گوارش: با شكم خالي مصرف شود  باعث تهوع واستفراغ، دردهاي اپي گاستريك و هماتمزهاي خفيف (نادر) مي گردد.

– غدد: هيپوگلايسمي كه شايع نبوده از 54 بيمارالكلي قند خون اندازه گيري شده كه قند خون آنها بين 130-90 ميلي گرم درصد در نوسان بود.

جدول مسمومیت با اتانول

مسمـوميت حـاد (ناشي از مسموميت خوراكي،‌ تنفسي و يا پوستي)	1) خفيف: خستگي، تهوع و پس از يك دوره نهفتگي تاري موقت در ديد مشاهده مي‎شود.
	2) متوسط: سردرد شديد، گيجي، تهوع، استفراغ و خستگي اعصاب مركزي و كاهش ديد به صورت موقت يا دائم پس از 2 تا 6 روز.
	3) شديد: پيشرفت سريع علائم حالت مسموميت متوسط، سيانوز،‌كوما، افت فشار خون، گشادي مردمك‎ها و اختلالات شديد بينايي،‌ كاهش سطح خوني بي‎كربنات و نارسايي تنفسي و در نهايت مرگ.
مسموميت مزمن (بيشتر در اثر استنشاق)	اين مسموميت در ابتدا موجب اختلالات بينايي با تاري خفيف در ديد شده و محدوديت ميدان بينايي و گاهي كوري كامل از عواقب بعدي آن است.

 

 تشخيص

بوي بازدم- پرخوني عروق ملتحمه- شرح حال مريض- آزمايش سم شناسي و تعيين اتانول در خون.كه از هواي بازدمي ملتحمه وخون امكان پذير است.

 پرتکل درمان مسمومیت با اتانول

نکته: در صورت مسمومیت و افت فشار حتما و سریعا به پزشک مراجعه کنید. پرتکل زیربه طور کلی توسط پزشکان اجرا می شود اما با توجه به نوع بیماری و درصد مسمومیت روش های گوناگونی توسط پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد مانند تزریق سرم ها جهت بهبود فشار و شرایط بیمار.

1) بهتر است از بيمار سئوال شود آيا الكل مورد استفاده دست ساز بوده يا اينكه الكل استاندارد بوده ،درصورت دست ساز بودن احتمال مسموميت با متانول براي بيمار مطرح است چون علائم مسموميت با متانول با تاخير بروز مي كند بايد به بيمار وهمراه آموزشهاي لازم داده شود درصورت اختلال هوشياري، تاري ديد سريعا جهت درمان مراجعه نمايد.

2) در صورت مسمومیت شدید مرحله آژيتاسيون را اجرا میگردد كه 3-2 تا ديازپام يا هالوپريدول تزريق مي گردد تا آژيتاسيون بيمار كنترل شود.

3) درصورت تهوع و استفراغ ودل درد آمپول پلازيل همراه با سايمتيدين يا رانيتيدين تزريق می شود.

نکته مهم: مهمترین عامل مسمومیت مشروبات الکلی در کشور ایران در واقع شرب اشتباه متانول به جای اتانول است. این اشتباه اکثر در ایران با توجه به عدم تولید قانونی مشروبات الکلی، ناشی از عدم دانش در فرایند عرق گیری (یا اتانول گیری) توسط افراد غیر متخصص انجام می باشد. در واقع در فرایند اتانول گیری از میوه ها مانند کشمش باید به این نکته توجه داشت که شاخه ها و دانه های کشمش از آن کاملا جدا شود. زیرا شاخه و  دانه حین فرایند تخمیر جهت اتانول گیری، تولید متانول می کنند که به شدت سمی هستند و در صورت مصرف بیش از 50 میلی لیتر میتواند سبب کور شدن و در نهایت مرگ شود. همچنین برخی ازفروشندگان غیر قانونی مشروبات الکلی، در روشی ساده تر بجای فرایند اتانول گیری از میوه ها، به طور مستقیم اتانول با درصد بالا خریداری کرده و با مقداری آب رقیق میکنند و فروش می رسانند. در برخی از مواقع به دلیل دانش ناکافی افراد و شباهت های ظاهری اتانول و متانول با همدیگر، به اشتباه متانول خریداری کرده و به فروش می رساند که مصرف آن به شدت خطرناک و کشنده است. لذا توصیه اکید داریم تا از افراد سودجو این کالای که شرب آن نیز  حرام شرعی است خریداری نکنید. در صورت مسمومیت با متانول با مشروباتی الکلی مسموم شده با متانول به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

مسموميت با متانول

متانول ،الكل چوب ، الكل متيليك يا الكل صنعتي كه ازآن به عنوان حلال ،ضد يخ وبراق كردن گلهاي مصنوعي استفاده مي گردد. فرمول آن CH₃OH می باشد.

الكل صنعتي يا متانول بيرنگ بوده كه جهت مشخص شدن سميت به آن رنگ مي افزايند، همانند اتانول بسرعت جذب شده اما متابوليسم آن دركبد از24-12 ساعت شروع شده وبسته به شدت آن علايم آن بعداز24-12 ساعت تظاهر مي گردد .

مكانيسم اثر و جذب و دفع

متابوليسم متانول در كبد از  24-12ساعت بعد شروع ميشود و متابوليتهاي سمي ايجاد مي كند. يكي از متابوليتهاي سمي آلدئيدفرميك است واين در فرايند بعدي تبديل به اسيد فرميك و اسيدلاكتيك تبديل شده علاوه بر آن اسيدوزمتابوليك شديد  مي تواند باعث كوري گردد.

دوز مسموميت

30 سي سي باعث مسموميت و 250-90 سي سي باعث مرگ مي شود.

بعضي رفرنسها ميزان مسموميت آن را6-4 سي سي ذكر كرده اند.

علائم مسموميت

1- اسيدوز متابوليك : بدنبال تاكي پنه و تهوع ، استفراغ ،نارسائي ميوكارد وهيپوتانسيون شايع است.

2- نوريت : اسيد فرميك باعث ادم پاپي ، تاري ديد ،ميدرياز وكوري ميشود.

* علائم بسته به شدت بعد از 72-24  ساعت بعد ظاهر مي شود، دراين مدت بيمارهيچ علامت كلينيكي ندارد.

تشخيص

بيماران با تاخيرمراجعه مي كند و درگازومتري علائم شديد اسيدوز متابوليك ديده مي شودو اندازه گيري متانول سرم خون.

 پرتکل درمان مسمومیت با متانول

پرتکل زیربه طور کلی توسط پزشکان اجرا می شود اما با توجه به نوع بیماری و درصد مسمومیت روش های گوناگونی توسط پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد مانند تزریق سرم ها جهت بهبود فشار و شرایط بیمار.

1- بستري كردن.

2- به تاخيرانداختن متابوليسم متانول: دادن مشروبات الكلي (اتانول) نيمه عمرمتانول را از10-2 ساعت به 36 ساعت افزايش مي يابد. یکی از راههای رفع مسمومیت متانول، مصرف اتانول طبق دستور و در حضور پزشک است.

دوز اول درحد دوزمسموميت= 1 سي سي /كيلوازالكل 96درجه  يا 2 سي سي / كيلو ازالكل 50 درجه.

دوز دوم= نصف دوز اول هر 4 ساعت تا 5-4 روز تكرارگردد.

3- درمان اسيدوز متابوليك، باتزريق بيكربنات سديم وكنترل گازومتري بطور سرپايي.

4- جلوگيري از پيشرفت كوري :

تجویز Amp Dexa 16mg stat and Then 8mg q8h با نظر پزشک ومشورت چشم پزشكي تا مشكلات چشمي بيمار بوسيله چشم پزشك پي گيري شود.

– اسيدفوليك روزي سه عدد.

– درمواردشديد همودياليز بهترين درمان است.

در انتها ذکر این نکته الزامی است که مصرف اتانول و مشروبات الکی شرعا حرام است و شرب آن به هیچ عنوان توصیه نمی گردد.

تهیه شده توسط تیم تحقیق و توسعه شرکت شیمی فناور آروشا تولید کننده لکه بر های تخصصی دیپافو. جهت اطلاعات تکمیلی به سایت مراجه کنید

(WWW.DIPAF.IR)